Bewarend beslag onder derden kan voor een schuldeiser een interessant instrument zijn om op basis van facturen de tegoeden van zijn schuldeiser bij één of meerdere van zijn klanten te bevriezen. De schuldeiser maakt de facturen over aan de gerechtsdeurwaarder die beslag zal leggen bij de klant (derde-beslagene) (art. 1445 e.v. Ger.W.). In mensentaal, stel een aannemer bestelt een lot stenen bij zijn leverancier (hierna de stenenleverancier). De stenenleverancier stuurt een factuur aan de aannemer. De aannemer betaalt de factuur niet, de stenenleverancier kent echter de bouwheer van de aannemer en legt bij de bouwheer (bewarend) beslag tot betaling van zijn factuur. De bouwheer diende nog een bedrag te betalen aan de aannemer en bevriest een deel van dat bedrag voor een waarde gelijk aan de schuld van de aannemer aan de stenenleverancier. De stenenleverancier moet daarvoor niet naar de rechtbank, hij kan onmiddellijk op basis van de openstaande facturen het beslag onder derden leggen. Let wel het betreft een bewarend beslag.
Dit bewarend beslag kan pas omgezet worden in een uitvoerend beslag onder derden van zodra de schuldeiser ook over een ‘uitvoerbare titel’ beschikt ten aanzien van zijn schuldenaar. In dat geval zal de klant dus ook effectief aan de schuldeiser dienen te betalen (en dus niet louter onder zich houden). In ons voorbeeld zal de aannemer de stenenleverancier dus best ook dagvaarden om over een vonnis (= een uitvoerbare titel) te beschikken. De bouwheer zal in dat geval effectief de som moeten betalen aan de stenenleverancier, het saldo betaalt hij vervolgens aan de aannemer.
Maar nu komt het!
De derde-beslagen is steeds gehouden tot het afleggen van een schuldenaarsverklaring. Dit is een document dat hij ontvangt van de gerechtsdeurwaarder waarbij de derde-beslagene aangeeft hoeveel hij nog moet betalen aan de schuldenaar en of hij bezwaren kan formuleren tegen zijn schuldeiser. In ons voorbeeld dient de bouwheer bijgevolg aan te geven hoeveel hij aan de aannemer nog dient te betalen en of hij opmerkingen heeft ten aanzien van de aannemer (bijvoorbeeld slechte uitvoering van de werken). Maar ook al betaalde de bouwheer reeds lang voor het derden-beslag aan de aannemer de volledige som dan nog dient hij deze verklaring in te vullen.
Zonder een degelijk ingevuld schuldenaarsverklaring valt heel het mechanisme van het derdenbeslag immers in het water. De stenenleverancier moet immers kunnen weten of de bouwheer effectief nog sommen dient te betalen aan de aannemer.
De sanctie voor een dergelijke tekortkoming is dan ook zwaar. De derde-beslagene die nalaat een schuldenaarsverklaring af te leggen kan schuldenaar verklaard worden van de volledige oorzaak en de kosten van het beslag.
Met andere woorden, de stenenleverancier heeft een vordering van 100.000 EUR op zijn klant de aannemer Hij legt derden-beslag bij de bouwheer van een woning, die de aannemer echter al betaald heeft. De bouwheer vergeet de schuldenaarsverklaring in te vullen. De stenenleverancier dagvaardt de bouwheer voor de beslagrechter die de bouwheer kan veroordelen tot het betalen van de som van 100.000 EUR + de kosten.
Alhoewel sommige rechtbanken/hoven deze sanctie enkel uitspreken in geval van bedrog, kwade trouw en schuldig verzuim, is er andere rechtspraak die meent dat de sanctie van toepassing is op grond van het loutere niet invullen van de verklaring. Het gebeurt ook dat de rechter de sanctie uitspreekt maar slechts voor een deel van het bedrag en niet voor het geheel.
