In de case van deze week focussen we ons op gezinnen die samenwonen met hun gemeenschappelijke kinderen.
U heeft verschillende manieren om samen te wonen. Zo kan u gehuwd zijn, wettelijk samenwonen of feitelijk samenwonen. Welke vorm u kiest heeft een impact op de vermogensrechtelijke regeling en de graad van bescherming die de andere echtgenoot geniet.
Zo bevat onze wetgeving bevat heel wat regels die gehuwde koppels beschermen indien één van hen komt te overlijden. Veel van deze regels zijn van toepassing door het louter aangaan van het huwelijk waarvoor echtgenoten dus niets bijkomend moeten ondernemen.
Deze regels gelden niet bij feitelijk samenwonenden en maar in beperktere mate bij wettelijk samenwonenden.
Wettelijk samenwonenden
De wettelijke samenwoning is een tussenoplossing waarbij partners een verklaring van wettelijke samenwoning afleggen. Dit drempel is zeer laag (enkel bij de burgerlijke stand langsgaan om beiden een verklaring te ondertekenen). Bovendien kan deze zeer gemakkelijk door één van de twee worden beëindigd.
Toch zorgt deze eenvoudige verklaring ervoor dat partners juridisch beschermd worden. Zo kan de ene niet zomaar beslissen om de gezinswoning te verkopen of met schulden te bezwaren. Ook bij huurwoningen zorgt een dergelijke verklaring ervoor dat de andere automatisch medehuurder wordt. Wettelijke samenwonenden moeten samen bijdragen in de lasten van het samenleven en zijn beiden verantwoordelijk voor het betalen van huishoudelijke schulden en schulden gerelateerd aan de kinderen.
Bij overlijden blijft iedere partner wel eigenaar van de goederen waarvan hij de eigendom kan bewijzen alsook van zijn beroepsinkomen.
Het erfrecht is beperkt tot het vruchtgebruik op de gezinswoning en de aanwezige huisraad. Let op: dit is ook van toepassing indien de woning door de vooroverleden partner geschonken werd aan een derde (vb. het kind) maar waarbij hij zichzelf het vruchtgebruik heeft voorbehouden. De langstlevende partner zal dan het vruchtgebruik verder blijven genieten.
Feitelijk samenwonenden
Onze wetgeving regelt niets voor koppels die louter op hetzelfde adres gedomicilieerd zijn. Zij wonen enkel feitelijk samen en hebben geen enkele juridische bescherming. Zo zijn ze niets aan elkaar verschuldigd tijdens de duur van het samenleven en is er geen verplichting om samen bij te dragen in de lasten van het samenleven. Ze kunnen hier wel van afwijken door zelf een overeenkomst te sluiten die hun onderlinge afspraken vastlegt (vb. in een samenlevingscontract).
Daarnaast zullen ze bij overlijden ook niets van elkaar erven. De volledige nalatenschap komt dan ook toe aan de kinderen. Dit betreft ook de gezinswoning waardoor uw kinderen u dus op straat kunnen zetten zelf al wonen jullie al meer dan 20 jaar feitelijk samen in deze woning.
Wil je toch uw partner bevoorrechten, zal u een testament moeten opmaken. Bij een testament blijf je zelf eigenaar van uw goederen maar bepaal je enkel wat er bij overlijden met je goederen zal gebeuren. Je kan dit ook steeds wijzigen. Hou hiermee wel rekening dat minstens ½ van uw bezittingen naar uw kinderen moet gaan. Het overige kan u volledig of gedeeltelijk toebedelen aan uw partner. Let wel op dat dit fiscaal anders wordt behandeld en je in Vlaanderen zal moeten aantonen dat je minstens één jaar hebben samengewoond om te kunnen erven onder hetzelfde tarief als wettelijk samenwonenden of gehuwden.
Een andere optie is natuurlijk om tijdens je leven al een deel weg te schenken al dan niet onder voorbehoud van vruchtgebruik. Ook hier is het van belang of je dan niet gehuwd bent. Zo is een schenking tussen samenwonenden onherroepelijk en kan je hier niet op terugkomen (“gegeven is gegeven”). Voor gehuwden is een schenking wel herroepbaar en kan je bij een echtscheiding de geschonken goederen terugvragen. Feitelijk samenwonenden in Vlaanderen kunnen ook enkel fiscaal gunstig aan elkaar schenken indien ze aantonen dat ze één jaar op hetzelfde adres zijn ingeschreven.
Een andere mogelijkheid is een aanwascontract. Een aanwascontract is de overeenkomst waarbij beide partners een goed aankopen en aangeven dat bij het overlijden van de eerste partner zijn aandeel in het goed zal toekomen aan de andere partner onder de voorwaarde dat de andere partner dezelfde belofte doet. Op deze manier verwerft de langstlevende partner dus de volledige eigendom. Aan deze overeenkomst zijn wel aantal voorwaarden verbonden (zo moeten de partners ongeveer even oud zijn en dezelfde levensverwachting hebben). Het voordeel is wel dat het reservatoire erfdeel voor de kinderen niet van toepassing is op deze goederen omdat deze in principe niet in de nalatenschap van de overledene vallen. Wordt deze techniek goed toegepast, kan het erfdeel van de kinderen dus onrechtstreeks worden verkleind.
Besluit
Samengevat is het dus van belang om na te denken hoe jullie samenwonen en of dit voor jullie de beste optie is. Daarnaast kan dit steeds worden geremedieerd door opmaak van een samenlevingscontract (tijdens samenleven en met oog op een mogelijke relatiebreuk), testament (voor verdeling van goederen bij overlijden) of via een aanwascontract (voor specifieke goederen). Vergeet zeker ook niet de fiscale regeling die minder gunstig is voor feitelijk samenwonenden.
Indien je hier nog vragen over hebt, twijfel dan niet om ons te contacteren.
